Κινείται κάτι στο Κυπριακό;/ Άρθρο στο GR Diplomatic Review

GR Diplomatic Review , Τεύχος 13, Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου 2023

Κινείται κάτι στο Κυπριακό;

ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΟΥ ΤΣΙΚΑ

Πολιτικού Επιστήμονα-Διεθνολόγου,

Αντιπροέδρου της Ελληνικής Ένωσης για την Ομοσπονδία της Ευρώπης (ΕΕνΟΕ)

Ο βοηθός Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Μίροσλαβ Γιέτζια, επισκέφθηκε την Κύπρο στα τέλη Αυγούστου όπου είχε επαφές με τους ηγέτες της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής πλευράς. Στόχος του ήταν να δει αν θα μπορούσαν να επανεκκινήσουν οι προσπάθειες για επανεκκίνηση των συνομιλιών για το Κυπριακό. 

Δυστυχώς δεν πραγματοποιήθηκε συνάντηση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες με τον πρόεδρο της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, ούτε συνάντηση του Ελληνοκύπριου ηγέτη, Νίκου Χριστοδουλίδη, με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη, Ερσίν Τατάρ, τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.

Τι δείχνουν τα επεισόδια στη Νεκρή Ζώνη

Τα επεισόδια στη "νεκρή ζώνη", στο μικτό χωριό της Πύλας,  δεν αφήνουν αμφιβολία ότι ο στόχος του Ερσίν Τατάρ, είναι να ενισχύσει την οντότητα της αυτοαποκαλούμενης «Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου». Να δείξει ότι έχει ρόλο, μηχανισμούς και σύνορα που πρέπει να γίνουν αποδεκτά και σεβαστά.  Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεται ένταση και δημοσιότητα. 

Δυστυχώς, και με ευθύνες της ελληνοκυπριακής ηγεσίας, δεν κατορθώσαμε να αξιοποιήσουμε την παρουσία του προηγούμενου ηγέτη των Τουρκοκυπρίων, του προοδευτικού και ευρωπαϊστή, Μουσταφά Ακιντζί.

 Μέχρι στιγμής, η τακτική του Τατάρ είχε την υποστήριξη της Τουρκίας. Δεν είναι όμως καθόλου βέβαιο ότι αυτό θα συνεχιστεί στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται. 

Πέραν της «υψηλής πολιτικής», υπάρχει η καθημερινότητα για τους ανθρώπους. Η «Πράσινη Γραμμή» χωρίζει με αφύσικο τρόπο την Κύπρο, από τη μία άκρη στην άλλη. Διακόπτει μεταφορές και επικοινωνίες. Προκαλεί καθυστερήσεις και ταλαιπωρία. 

Υπάρχουν πολλά αντίστοιχα αιτήματα Ελληνοκυπρίων για άνοιγμα δρόμων σε άλλα σημεία της «Πράσινης Γραμμής. Άρα μπορεί να υπάρξει συμφωνία για εκτέλεση έργων που αφορούν Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους, υπό την ευθύνη της Ειρηνευτικής Δύναμης του ΟΗΕ.

Θα ήταν σοβαρότατο λάθος να αρκεστεί η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και της Ελλάδας, στις διεθνείς καταδίκες. Οι καταδίκες αυτές αφορούν κυρίως το απαράδεκτο γεγονός της επίθεσης των τουρκοκυπριακών δυνάμεων εναντίον της Ειρηνευτικής Δύναμης του ΟΗΕ στην Κύπρο.

Για την ουσία του Κυπριακού οι αναφορές του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ είναι σαφείς, και απευθύνονται και στις δύο πλευρές: λύση Διζωνικής-Δικοινοτικής Ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα μεταξύ Ελληνοκυπριακής και Τουρκοκυπριακής Κοινότητας. Να το πούμε καθαρά: αυτό σημαίνει επανένωση της Κύπρου βασισμένη σε έναν «νέο συνεταιρισμό» Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, με διαμοιρασμό και κοινή διαχείριση εξουσιών και πόρων.

Αποδοχή των 6 Σημείων του Γ.Γ. του ΟΗΕ

 Όσο δεν γίνονται συνομιλίες για την λύση του Κυπριακού, υπάρχει ο κίνδυνος να ξεσπούν εστίες στην Κύπρο. Αυτό ευνοεί το βάθεμα και τη μονιμοποίηση της διχοτόμησης. Επίσης λόγω της συντριπτικά υπέρτερης δύναμης της Τουρκίας, υπάρχει κίνδυνος για σταδιακή επιδείνωση της σημερινής κατάστασης σε βάρος της ελληνοκυπριακής πλευράς, τόσο στο έδαφος (Στροβίλια, Βαρώσι Αμμοχώστου, πιθανόν Πύλα κ.α.), τόσο στη θάλασσα - είτε στην οριοθετημένη κυπριακή ΑΟΖ, είτε σε περιοχές που η Κυπριακή Δημοκρατία διεκδικεί ως ΑΟΖ.

 Η ελληνοκυπριακή ηγεσία πρέπει να κινηθεί γρήγορα και ευέλικτα, ώστε να επιτύχει επανέναρξη των συνομιλιών. Για να γίνει αυτό, πρέπει να πείσει τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, ότι έχει την πολιτική βούληση να φτάσει σε έναν έντιμο συμβιβασμό, μέσω αμοιβαίων παραχωρήσεων. Για να βρεθεί η προδιαγεγραμμένη λύση, και όχι «όλα από την αρχή». Και αυτό, μέσα σε σύντομο και συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, όχι με διαιώνιση των συνομιλιών.

Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να δηλώσει η ελληνοκυπριακή πλευρά άμεση και πλήρη αποδοχή των 6 Σημείων του Πλαισίου Γκουτέρες, ως έχουν. Ας μην ξεχνάμε ότι για το αδιέξοδο των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας το 2017, οι Εκθέσεις των αρμοδίων του ΟΗΕ συγκαταλέγουν και την ελληνοκυπριακή ηγεσία στους υπευθύνους.

«Κλειδί» η σχέση Τουρκίας - Ευρωπαϊκής Ένωσης

Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει αποφασίσει να ολοκληρώσει την επαναπροσέγγιση του με την Δύση, για λόγους οικονομικούς και πολιτικούς. Σε αυτήν την επαναπροσέγγιση εντάσσει φυσικά την επανασύνδεση της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ξεπάγωμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, με στόχο να μείνει ανοιχτή για το απώτερο μέλλον η προοπτική της πλήρους ένταξης της.

 Η Ε.Ε. επιθυμεί την επανασύνδεση λόγω του γεωπολιτικού ρόλου της Τουρκίας στην περιοχή, αλλά και λόγω οικονομικών και εμπορικών σχέσεων. Το φθινόπωρο θα έχει έναν «στρατηγικό αναστοχασμό» για το θέμα της συνολικής προοπτικής των σχέσεων με την Τουρκία.

 Πρόκειται για μια καμπή, που μπορεί να αποδειχθεί κομβικής σημασίας για το Κυπριακό. Ποια στάση θα επιδείξουν η Κυπριακή Δημοκρατία και η Ελλάδα, ως μέλη της ΕΕ; Θα αξιοποιήσουν το ενδιαφέρον της Τουρκίας αλλά και των εταίρων τους, ενθαρρύνοντας ένα πακέτο μιας ενισχυμένης προνομιακής σχέσης Τουρκίας-ΕΕ, ως κίνητρο, καταλύτη ή «αντάλλαγμα» για την επίλυση του Κυπριακού; Διότι τόσο η Τουρκία, όσο και οι εταίροι πιθανόν να θελήσουν να συμβάλουν σε αυτήν την κατεύθυνση, εφόσον όλοι θα επωφεληθούν από τη νέα σχέση.

Η Ε.Ε. είναι διατεθειμένη να βοηθήσει στο Κυπριακό και το έχει δηλώσει με πολλούς τρόπους. Αλλά ταυτοχρόνως έχει δηλώσει ότι ο βασικός «παίκτης» στο Κυπριακό είναι ο ΟΗΕ. Επομένως να σταματήσουμε να καλλιεργούμε αυταπάτες ότι μέσω της Ε.Ε θα υποχρεώσουμε την Τουρκία να αποδεχθεί τις δικές μας απόψεις, ή      - ακόμα περισσότερο - ότι θα την απομονώσουμε.

Λόγω της απρόκλητης, αδικαιολόγητης, παράνομης και βάναυσης ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, η Ε.Ε. αναμένει απρόσκοπτη ροή ενέργειας (φυσικό αέριο, πετρέλαιο, ηλεκτρισμό, ανανεώσιμες πηγές) μέσω της περιοχής μας.

Γι' αυτούς τους λόγους, θα ήταν πολύ θετικά δεκτό από την Ε.Ε. ένα νέο πακέτο Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο Κοινοτήτων στην Κύπρο, εμπλουτισμένο όμως με το θέμα της ενέργειας. Σημαντική θα ήταν η ενεργοποίηση μιας κοινής Επιτροπής Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων για τον σχεδιασμό των ερευνών και την αξιοποίηση των ενεργειακών πηγών του Νησιού.

Η προσέγγιση Ελλάδας-Τουρκίας βοηθά το Κυπριακό

Χωρίς συνεννόηση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας δεν μπορεί να λυθεί το Κυπριακό. Το Κυπριακό θα λυθεί εφόσον συμπίπτουν τα συμφέροντα και οι προτεραιότητες Ελλάδας και Τουρκίας.

Αρκεί αυτό; Προφανώς όχι. Το Κυπριακό θα επιλυθεί μόνο με πολιτική βούληση των ηγεσιών Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και όταν το διεθνές πλαίσιο ωθεί προς αυτήν την κατεύθυνση. Αλλά θα ήταν αυταπάτη να πιστεύουμε ότι σε φάση που Ελλάδα και Τουρκία αντιπαρατίθενται με αερομαχίες και κινήσεις πολεμικών πλοίων, είναι δυνατόν να έχουμε διαδικασίες επίλυσης του Κυπριακού.

Υπό αυτήν την έννοια, η βελτίωση των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας, δημιουργεί ευνοϊκές προϋποθέσεις για επανέναρξη διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό. Όποιος πραγματικά υποστηρίζει  την προοπτική της λύσης, δεν μπορεί παρά να χαιρετίσει την εξέλιξη αυτή.

Το «κλειδί» είναι πάντα η πολιτική βούληση για εξεύρεση λύσεων, με «θετικό άθροισμα». Λύσεις επωφελείς για όλες τις πλευρές. Που θα λαμβάνουν υπόψη τα συμφέροντα και τους φόβους, όλων όσων μετέχουν στη διένεξη. Αυτό ισχύει τόσο για τις ελληνοτουρκικές διαφορές, όσο και για το Κυπριακό.

Μέχρι τώρα οι ηγεσίες όλων των πλευρών δεν έχουν χρησιμοποιήσει αυτό το κλειδί. Φυσικό είναι ότι όσο δεν χρησιμοποιείται το κλειδί, τόσο περισσότερο θα σκουριάζει. Είναι όμως στο χέρι μας να το χρησιμοποιήσουμε.